Column: Kansloos verzet

Door Niels Roelen

‘We houden afstand van elkaar, hoesten in onze elleboog, mijden openbaar vervoer,’ tekent Rutte op dertien maart de overgave, ‘we werken zoveel mogelijk thuis en scholen, de horeca, bioscopen en musea zullen sluiten.’ 
Waar de invasie van het coronaleger precies begon, is moeilijk te zeggen en bovendien irrelevant. Anderhalvemeterend, zijn we gegrepen door virologen. De woordvoerders van de kleine koningen die quarantaine, raambezoeken, zorgapplaus en protocollen prediken als het nieuwe normaal. 
Uit angst dat alle kunst in onze lockdown-economie tot entartet verklaard zal worden, ontvang ik een brief over het nut en belang van de kunst. Ondanks dat de musea gesloten zijn, hoopt men dat ik die in deze moeilijke tijden wil blijven steunen door mijn museumjaarkaart te verlengen.  
De brief op mijn keukentafel herinnert me aan mijn persoonlijke redenen om op missie naar Afghanistan te gaan: het recht op vrijheid van meningsuiting, om naar school te kunnen gaan en zelf kunst te kunnen zien en maken zonder dat de vorm hiervan wordt opgelegd door een regime of geloof.  
‘Zonder vrijheid van geest, geen kunst,’ schreef ik voor mezelf onder de brief en bestelde mijn nieuwe museumjaarkaart. Tachtig dagen lang leefde ik in een geïsoleerd verzet tegen het nieuwe normaal en verlangde ik naar het moment dat het recente vroeger weer van zich zou laten horen.  
Een verleden dat op 2 juni in de krant langzaam weer in het zicht komt. De tien, op veilige afstand van elkaar geplaatste rechthoekige blokken in museum Voorlinden, grijpen me. Ze wakkeren mijn verlangen aan naar de gekte, het geluk, verdriet, weerstand, beperking, schoonheid en de pijn waarmee kunst je fantasie prikkelt.  
Met deze gekleurde blokken, maakt de kunstenares ons tot de gevangenen van regels en normen die op veilige afstand om elkaar heen draaien. Ook als ik voorbij de confettiblokken naar het grote schilderij aan de muur kijk, zie ik in kleur vrolijkheid en verlangen, maar stralen de mensen social distancing in een park uit.  
Beide kunstwerken blijken na enig zoekwerk van ruim voor het COVID-19 tijdperk zijn. Wat ik zie, is geen realiteit. Het is wat ik wil zien en wordt gevormd door wat ik nu weet; de overtuiging dat Phileas Fogg grote delen van zijn reis rond de wereld in tachtig dagen met een heteluchtballon aflegde terwijl dat voertuig in het hele verhaal niet voorkomt. De foto van de tentoonstelling Rendez Vous is vooral een confrontatie met mezelf. Ondanks al mijn verzet, ben ook ik besmet met de moraal, de dictatuur van het nieuwe normaal. 

Elke editie van de Militaire Courant schrijft Niels Roelen een verhaal bij een foto uit de actualiteit. Deze foto werd door Antoine van Kaam gemaakt voor de tentoonstelling Rendez Vous in museum Voorlinden, Wassenaar. Het is de eerste publiek toegankelijke tentoonstelling na de invoering van de coronamaatregelen op 13 maart 2020. 

Deze column verscheen eerder in de Militaire Courant, editie juni 2020.