Paul Bijleveld is commandant van Zr.Ms. Karel Doorman, het bevoorradingsschip van de Koninklijke Marine dat net is teruggekeerd van vier maanden deelname aan Operatie Aspides. Hun opdracht: de koopvaardij in de Rode Zee tot en met de Golf van Aden beschermen.
Bijleveld groeide letterlijk op omgeven door water. ‘Mijn vader werkte bij de marine, we leefden op een woonark en een van mijn hobby’s was zeilen. Het lag dus voor de hand dat ik naar de Marine zou gaan. Mijn broer koos voor de koopvaardij, ‘want dan breng je goederen langs de meest economische route van A naar B’ – waarop mijn vader gekscherend zei: “Wij varen altijd wild-manoeuvrerend met de grootste omwegen!” Dat vond ik toch leuker klinken. Ik heb een voorliefde voor het manoeuvreren met schepen, en heb bij de marine met bijna alle typen schepen gevaren. Van drugsbestrijding op een cutter in het Caribische gebied tot onderzeebootjagen, antipiraterij op een fregat en de mijnendienst: wat het ook is, ik ga graag met mensen de zee op om een taak uit te voeren.
‘Wat ik nu doe, is uniek. Als overste van een patrouilleschip was eigenlijk het einde van mijn commandoperiode bereikt. Er zijn dan maar drie schepen waar je in de rang van kolonel als commandant leiding kunt geven. Daar is de Karel Doorman er een van.
‘Waarom dan ik dit werk mag doen? Ik denk dat ik kritisch ben, maar ook actie onderneem om iets te verbeteren. Ik sta voor een bepaald eindproduct en streef naar een hoog niveau. Ik wil deze doelen met het team te bereiken, waarbij de rol van de hoogste
officier net zo belangrijk is als die van de jongste matroos.
Mijn grootste valkuil? In mijn enthousiasme naar beter, mooier of sneller zeg ik soms te weinig over het vele dat wèl goed gaat.’
Aspides
Houthi-rebellen in Jemen vallen sinds november 2023 koopvaardijschepen aan op de belangrijkste scheepvaartroute tussen Azië en Europa. De operatie Aspides moet in Europese samenwerking die scheepvaartroute veilig stellen. ‘Dat doen drie tot vier fregatten, terwijl wij gereedliggen om ze te voorzien van brandstof – en als het mis zou gaan met ziekenhuiscapaciteiten. Koopvaardijschepen konden begeleiding van fregatten aanvragen; in totaal zijn er sinds februari meer dan tweehonderd aanvragen gehonoreerd. Er is in Europees verband nog nooit zo’n grote maritieme operatie
uitgevoerd.
‘De complete stroom van koopvaardij in ere herstellen met drie fregatten is echter utopie, daarvoor is het gebied te groot. Maar dankzij de Doorman konden de fregatten effectiever zijn en voeren zij en de koopvaardijschepen veiliger door het gebied. We zijn
er nog niet, maar we hebben er wel hard aan gewerkt om de belangrijkste vaarroute tussen Azië en Europa veilig te stellen.’
Voor Aspides moest je voor vier maanden naar de Rode Zee. Wat vroeg dat van jou, het schip en de bemanning?
‘Begin dit jaar deden we mee aan de oefening Nordic Archer in het Noordelijke zeegebied. Tijdens die training begonnen de onrusten in Gaza. We zijn bij uitstek geëquipeerd voor humanitaire inzet daar, en we dachten dat we alleen moesten wachten
op politieke besluitvorming. Maar toen begonnen de Houthi’s in Jemen schepen aan te vallen. Dat vroeg om een andere inzet. We deden een extra predeployment training en hebben gekeken naar onze verdedigingssystemen. Met vier extra bewapeningssystemen
met bemensing tegen kleine oppervlaktevaartuigen, en stoorzenders tegen drones waren wij snel gereed voor de inzet.
‘Een extra dimensie was het inrichten van twee operatiekamers,
vijf volledige IC-faciliteiten, een quarantaineruimte en een bloedbank. We deden dit allemaal in een zeer korte tijd: na drie weken voorbereiding konden we vertrekken uit Den Helder.’
Van 120 naar 270
‘Dit is geen fregat: wij hebben geen directe gevechtsfunctie, wij ondersteunen. Maar we voeren in een gevaarlijk gebied. Daarnaast moesten we niet alleen fregatten en helikopters van brandstof voorzien, maar ook die medische taak vervullen. Dus naast je
bemanning hadden we een team van vijftig medici aan boord met verpleegkundigen, anesthesiologen, chirurgen, een tandarts, apotheker en laborant.
Dat was inclusief een Zweeds medisch team, dat halverwege de missie in Djibouti aan boord kwam voor de tweede operatiekamer. En vergeet niet een groep mariniers voor de buitenbeveiliging, plus de Cougar-helikopter, die met een boordvliegtuigploeg van het 300 SQN moest embarkeren. Normaal geef ik leiding aan een bemanning van 120 mensen, nu waren dat er bijna 270. Halverwege de missie hebben wij ook zes weken de staf van de operatie aan boord geaccommodeerd. Daarvoor moesten we onder meer
een keer naar Muscat varen voor gesprekken met regionale ambassadeurs.’
Continue spanning
‘We zagen regelmatig raketlanceringen op ons scherm. Nu richten de Houthi’s zich op de koopvaardij, maar wat als ze zich vergissen of je bent in de buurt van zo’n koopvaardijschip? Je bent continu in spanning. Zo is er tijdens de wedstrijd Nederland -Frankrijk wel drie keer op het alarm gedrukt. Dan vliegt er echt een raket in jouw richting. Op een koopvaardijschip treft een raket meestal een hoop containers, maar wij hebben veel mensen aan boord. Ik laat de bemanning wel binnen een paar minuten weten hoe groot de dreiging is, maar die paar minuten duren, als je van niks weet, een eeuwigheid!
Is de raket ergens anders ingeslagen, dan schakel je over van zelfverdedigingsspanning naar de drive om anderen zo goed mogelijk te helpen.’
Niet normaal
‘We zijn uiteindelijk nooit aangevallen, en verrichten in de OK een keer essentiële operatieve handelingen aan een slachtoffer van de koopvaardij die geraakt was. Maar de dreiging van agressie was er altijd. En dan ben ik ook verantwoordelijk voor iedereen aan
boord. Dus ik probeer het schip zo dicht mogelijk bij de inzet te houden, maar ver genoeg om veilig te varen. Alleen: het arsenaal van de Houthi’s is ontzettend groot en ze hebben een groot bereik. Daarom liep bij ons altijd de helft van de bemanning oorlogswacht,
en kon de rest binnen een of enkele minuten op zijn post zijn. Voor veel jongelui is dit hun eerste inzet. Maar ze moeten niet denken dit normaal is – dat is ‘t niet, ook niet voor iemand met meer dan tien jaar ervaring.’
Was het de moeite waard?
‘Absoluut. Het heeft wel veel van ons gevergd: in warm water en weer hebben vier maanden alle systemen en mensen 24/7 op hoog operationeel tempo gedraaid. Dat vereiste een enorme inspanning. Op zo’n taak zou ik me liever langer dan drie weken willen voorbereiden. Maar ik denk ook dat we het niet beter hadden kunnen doen. Die fregatten gaan ons nog missen daar.’
Dit artikel verscheen eerder in de Militaire Courant september 2024.
De Militaire Courant is mede mogelijk gemaakt door Noventas Verzekeringen.
