Nach Holland is een prachtig boek met foto’s van Duitse soldaten die Nederland innamen. Het geeft een nieuwe kijk op de gewone Nederlanders en Duitsers die betrokkenen waren bij de strijd. Niet alleen heldhaftig, maar vooral vanuit een menselijk oogpunt. Het is vanwege het thema geen koffietafelboek, maar het heeft wel die allure.
Door Michiel Boele van Hensbroek
Op 10 mei 1940 steken Duitse troepen de Nederlandse grens over. Via de afsluitdijk in het noorden, de Grebbelinie in het oosten en Limburg en Brabant, wil het Duitse leger Nederland innemen. Met luchtlandingen op de vliegvelden rond Den Haag willen ze de residentie snel innemen. Daarmee hopen ze in één keer de regering en de koningin uit te schakelen. Rotterdam moet met een combinatie van parachutisten, infanteristen, watervliegtuigjes en rubberbootjes worden veroverd. De strijd duurt uiteindelijk niet lang, maar is op sommige plekken hevig.
Dit fotoboek geeft een genuanceerd beeld van die opmars. De Nederlandse soldaten verzetten zich heftig en weten met verouderde en beperkte middelen de Duitsers hier en daar tot staan te brengen. Het Nederlandse leger uit die tijd wordt vaak afgedaan als een lachertje, maar dat laat onverlet dat soldaten dagenlang manmoedig vochten om het vaderland te verdedigen. ‘Aan de soldateneer is door U ten volle voldaan,’ schreef de Nederlandse generaal Winkelman aan zijn troepen net na de capitulatie op 14 mei.
Gerard Groeneveld wil met Nach Holland door ‘het perspectief van de fotografie nieuwe vensters openzetten’ over de meidagen van 1940. Hij kiest er daarom voor om de strijd in Nederland door Duitse ogen te laten zien. Dit geeft inderdaad een andere kijk op die beroemde vier dagen in mei.
In de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog werden handzame camera’s veel goedkoper en voor een breed publiek beschikbaar. Hierdoor hadden veel Duitse soldaten een kleinbeeldcamera op zak. De Duitse legerleiding maakte geen bezwaar tegen fotograferende soldaten, zelfs niet als ze militaire installaties op de gevoelige plaat vastlegden. ‘Stelle dein Kamera in den Dienst des Volkes’ was het devies. ‘Zo werd de Duitse soldaat-fotograaf met zijn kleinbeeldcamera een chroniqueur van zijn eigen oorlog,’ schrijft Groeneveld.
Elk hoofdstuk begint met een inleiding over de Duitse opmars in een specifiek gebied. Daarna volgen talloze foto’s met gedetailleerde bijschriften. Die zorgen hier en daar voor meer verwarring dan dat ze duidelijkheid scheppen, want je moet zelf de informatie in een groter perspectief plaatsen. Dat vraagt nogal wat van de lezer. Wat daarbij mist is een kaart waardoor je de militaire acties kan plaatsen. Toch geven de onderschriften blijk van uitvoering, gedetailleerd en zeer degelijk historisch onderzoek.
Nach Holland geeft een beeld van gewone mensen: schooljongens die een tank bekijken, slapende militairen en geïmproviseerde bruggetjes in een idyllisch landschap. Soms is er gemoedelijkheid en zelfs verbroedering. De Duitsers tonen respect voor de Nederlandse militairen. ‘Gut gekämpft, das ist Krieg’ krijgen ze te horen als ze zich overgeven. In het boek staan prachtige beelden van soldaten van de wielrijderseenheid, poserende Nederlandse en Duitse militairen en gevechten langs zandweggetjes en kanalen. De foto’s van geniesoldaten aan het werk geven een goede inkijk in de Duitse opmars en organisatie. Het boek is een mooie combinatie van nationale-, militaire- en microgeschiedenis, waarin terecht aandacht wordt besteed aan de individuele heldendaden van menig Nederlands militair.
Gerard Groeneveld, Nach Holland. De meidagen van 1940 door Duitse ogen.Uitgeverij WBOOKS, 160 pagina’s (€ 29,95)
Vier sterren
Dit artikel verscheen eerder in de juni-editie van de Militaire Courant.
