Het einde van de dienstplicht

Ben Kamphuis maakte Kapitein Dick Tator aan het einde van de Koude Oorlog, maar voor zijn hoofdpersoon was de Russische dreiging nog altijd groot. Meer dan dertig jaar later zijn de stripverhalen nog steeds actueel. 

Door Hans Pols

Van 1814 tot 1996 bestond in Nederland de dienstplicht. Jonge, gezonde mannen van negentien jaar werden opgeroepen om veertien tot zestien maanden te dienen in het Nederlandse leger. Het waren deze dienstplichtigen die in tijden van oorlog Nederland moesten verdedigen.

Jarenlang hield Nederland er een politiek op na van neutraliteit, maar na de Tweede Wereldoorlog was dat niet langer mogelijk. De NAVO en het Warschaupact werden opgericht en we kwamen midden in de Koude Oorlog terecht. Dienstplichtigen kwamen terecht in een gesloten wereld, waar tucht en discipline, eindeloze oefeningen, bivakken in de kou, groetplicht en een minimale financiële vergoeding normaal waren. Tegelijkertijd drong ook de democratiserende buitenwereld het leger binnen. Zo werd in 1966 de VVDM opgericht, een club die opkwam voor dienstplichtigen en bijvoorbeeld ijverde voor het recht om lang haar te hebben en afschaffing van de groetplicht.

De stripverhalen in Kapitein Dick Tator. Dienstreis naar het einde van de Koude Oorlogwerden oorspronkelijk door Ben Kamphuis gemaakt voor Twintig, het tijdschrift van de VVDM. Ze verschenen in een periode (1982-1985) waarin het einde van de Koude Oorlog in zicht kwam. Voor kapitein Dick Tator vormt ‘de Rus’ nog altijd een grote bedreiging als zijn belevenissen beginnen. De grappen gaan niet alleen in op de actualiteit binnen het leger, maar ook op wat er toen in de wereld speelde. Des te verrassender is het dat sommige onderwerpen zoals vreemdelingenhaat en de angst voor kernwapens nog steeds actueel zijn.

Voor wie zelf dienstplichtig is geweest zijn de grappen heel herkenbaar, maar voor anderen niet altijd begrijpelijk. Gelukkig worden de strips voorafgegaan door een uitgebreid dossier over de jaren tachtig, het Nederlandse leger en is er een uitgebreide episode guide met aantekeningen over de verschillende afleveringen. Alles bij elkaar levert dat niet alleen een amusante bundel met visueel sterke grappen op, maar ook een stuk sociale geschiedenis.

Ben Kamphuis, Kapitein Dick Tator. Dienstreis naar het einde van de Koude Oorlog, Uitgeverij Hum, 128 pagina’s (€ 14,95)

***