Zaterdag 30 juni vond in Den Haag de veertiende Nederlandse Veteranendag plaats. Namens de Militaire Courant verzorgden wij de boekenmarkt op dit evenement.
Door Jesse Poiesz
Dit is het tweede jaar dat wij de boekenmarkt organiseren op de Veteranendag. Op deze markt in het Plaza Theater geven wij de verhalen van veteranen een podium. In sommige gevallen gaat het om veteranen zelf, zoals Erik Krikke en Gerard van der Lee, om stripmaker Jules Calis, die onlangs een bezoek aan Mali bracht, of Marieke Vos-Hardonk die schreef over haar ervaringen als ‘thuisfront’.
In het Plaza Theater was meer te vinden dan ‘alleen’ boeken. We deelden onze ruimte met de Stichting Veteranenkunst die een schitterende expositie verzorgden. De tekeningen en schilderijen geven een aangrijpend beeld van de belevenissen van militairen, zowel op missie als na thuiskomst. Er is ook sprake van overlap tussen kunst 
en literatuur. Gerard van der Lee is bijvoorbeeld niet alleen schrijver, maar ook een begenadigd cartoonist.
Gerard van der Lee
De 91-jarige Van der Lee is Indië-veteraan en schrijver van Onze Jan in Indië. In dit boek plaatst hij deze missie in historisch en maatschappelijk context. Ondanks zijn leeftijd is 
hij nog altijd zeer actief. Zo heeft hij in mei een aanvulling op dit boek uitgebracht, met illustraties van eigen hand. Daarnaast maakt hij zich hard voor een verbindend monument dat opgezet zal worden in Roermond, niet alleen voor de Indië-veteranen en gevallenen, maar voor alle veteranen. Vooral voor diegenen die thuis zijn gekomen en hun onschuld en kameraden hebben achtergelaten.
Goed toeven in het Plaza Theater
Naast boeken en kunst is er ook een muzikaal programma in de tent. Shantykoor ‘Nootdweer’ treedt op met klassieke militaire liederen en ook zanggroep 4Fun en zangeres Gemma van Eck geven spetterende optredens. Desondanks is het goed mogelijk
om gesprekken te voeren. Er komen een hoop mensen langs die een praatje maken. Het gaat vaak over Peter van Uhm, wiens boek we te koop aanbieden, maar ook over de Militaire Courant die we gratis aanbieden in onze stand. Ik maak ook af en toe een praatje met Claire Felicie, maakster van de (foto)boeken Here are the young men en Only the Sky Remains Untouched. Ze vertelt me over haar aankomende expositie in het Nationaal Militair Museum. Hierin worden foto’s van de Peshmerga-vrouwen getoond die in het Midden-Oosten strijden tegen IS.
Een zonnig rondje
Hoewel het goed toeven is in de tent, heb ik zin om naar buiten te gaan. ‘Nu is het jammer dat je binnen zit’, lacht een veteraan in uniform mij toe. Zodra ik afgelost ben, maak ik een rondje over het terrein. Ik wil sfeer proeven, en handjes schudden. Bijvoorbeeld met de mensen van het NIMH en het Veteraneninstituut, waar we altijd goed contact mee hebben.
Als ik rondloop vallen mij een aantal dingen op. Allereerst natuurlijk de felle zon, na de beschutting van de tent, maar ook alle organisaties en bedrijven die zich richten op veteranen, bijvoorbeeld Stichting Onbekende Helden. Deze organisatie is ontstaan vanuit
het bedrijfsleven om de waardering voor deze groep een concrete invulling te geven. Veteranen krijgen korting op goederen, hulp bij het vinden van een stage of baan en voorrang bij specifieke vacatures. De organisatie ziet dat veteranen meer respect krijgen, maar het kan natuurlijk altijd beter.
Dutch Military Veterans biedt een sociaal vangnet voor veteranen. Het kan gaan om professionele hulpverleners, maar ook om lotgenoten die weten wat ze hebben doorgemaakt.
Wat mij toch het meest intrigeert, is de tent van Monuta. Zij verzorgen veteranenuitvaarten. Aanvankelijk komt het mij enigszins morbide over op deze zonnige dag, maar het wordt algauw duidelijk dat de uitvaart van veteranen speciale protocollen kent. Afhankelijk van rang en onderdeel zijn er verschillen in handelingen en aankleding die, voor een leek, verbazend nauw luisteren. Dan is het goed dat ook bij dit afscheid de laatste eer wordt bewezen.
Uiteenlopend publiek, universele ervaringen
Het valt me op hoe divers het publiek is. Jongeren die niet ouder kunnen zijn dan achttien, maar ook bejaarden van boven de tachtig. Mensen in burgerkloffie, vaak met baret en/of medailles, werktenue of vol ornaat, het loopt allemaal door elkaar. Het lijkt
ook alsof iemand om de vijf minuten een oude kameraad tegenkomt. Dan zie je iemand rondlopen, stil staan en zijn maatje herkennen om daar vervolgens enthousiast op af te lopen om een knuffel te geven. Ook dit is een functie van de Veteranendag, zo lijkt het. Zo is er een speciale hoek ingericht voor lustrumvierders. Daarnaast zijn de tenten waar de ‘blauwe hap’ (een Indische maaltijd) gehaald kan worden, ingedeeld naar onderdeel, zodat je ook daar je dienstmaatjes op kunt zoeken.
Op de Veteranendag maakt het niet uit welke rang je hebt, bij welk onderdeel je zit of 
waar je hebt gediend, veteranen zijn verbonden door hun ervaringen. Die lijken, hoe verschillend ook, vaak universeel te zijn. Ik breng dit ter sprake meneer Van der Lee. ‘Als ik met veteranen spreek, maakt het niet waar we naartoe geweest zijn op missie, want we zitten binnen tien minuten op één lijn’, vertelt hij. ‘Dorst is namelijk altijd dorst, honger is honger, angst is angst, maar kameraadschap is ook altijd kameraadschap.’