Het Nationaal Militair Museum (NMM) in Soesterberg besteedt in haar expositie over de F-16 ruimschoots aandacht aan het wapensysteem, dat de Nederlandse defensie nu al vijftig jaar dient. ‘Je kunt het belang van de F-16 voor onze defensie niet overschatten’, zegt Alfred Staarman, conservator van het NMM.
Staarman belandde, na een studie geschiedenis, in 1994 als dienstplichtige terecht in het legermuseum van Delft, en daarna het militair luchtvaartmuseum. Daar kon hij zijn passie voor geschiedenis ten volle inzetten. ‘Ik ben hier vanaf het begin als conservator werkzaam geweest. Ik had geluk: de toenmalige directeur, Jan Buijse, zocht een jonkie, en daar was ik. Je moet het vak leren, en je moet de collectie leren kennen. Dus ik kan ook research doen, en artikelen schrijven. Het NMM is een prachtige plek om te werken, en het opzetten van tentoonstellingen vind ik verschrikkelijk leuk. Het gáát ergens over: je behandelt onderwerpen die te maken hebben met vrede en veiligheid, leven en dood.’
Expositie
Formeel heet hij de General Dynamics F-16 Fighting Falcon. Dit multifunctionele jachtvliegtuig is zowel in staat tot precisiebombardementen als luchtgevechten, en vormt het belangrijkste deel van de slagkracht van de Koninklijke Luchtmacht. De Koninklijke Luchtmacht nam de F-16 in 1979 in gebruik en ontving de laatste F-16 van in totaal 213 toestellen in februari 1992. De levensduur van de F-16 was oorspronkelijk 20 jaar. Daarom ondergingen de F-16’s sinds 1998 de midlife update (MLU). Deze wordt sindsdien voortdurend doorontwikkeld. De modernisering verlengt de operationele, technische en economische levensduur met zo’n twintig jaar. ‘Je kunt het belang van de F-16 voor onze defensie niet overschatten’, zegt Staarman. ‘Ik wil niet in superlatieven spreken, maar het is naar mijn mening met afstand het belangrijkste wapensysteem van defensie. En hij gaat al 50 jaar mee, zo uitermate succesvol is hij. De F-16 is namelijk heel veelzijdig, en het is voor een kleinere luchtmacht als de Nederlands essentieel dat je zo’n machine voor alle taken kunt inzetten. We werken binnen de NAVO met een aantal kleinere en middelgrote landen samen om de F-16 operationeel te houden. Wij doen dat samen, en uiteindelijk doet de VS ook mee. Niet alleen is de F-16 al vijftig jaar in gebruik, hij wordt ook nog steeds gebouwd. Er is zelfs sprake van dat hij de honderd jaar gaat halen!’
De F-16-expositie ging vorig jaar juni van start en blijft nog te zien tot en met 7 januari 2024.
‘Dat is voor een expositie vrij lang’, zegt Staarman. ‘Normaliter is hij korter omdat we veel
afhankelijk zijn van hoe lang we dingen in bruikleen mogen houden. Maar deze expositie kwam mooi op stoom, we konden hem langer behouden. Daar komt bij dat de F-16 enorm in de belangstelling staat vanwege de oorlog in Oekraïne. Het is wat triest om te zeggen, maar dat was wel gratis reclame!’
Wat kan de bezoeker aan de expositie verwachten?
‘We hebben een F-16 in bruikleen, en daarnaast hadden we er al eentje in het museum staan: we kunnen dus twee vliegtuigen laten zien’, zegt Staarman. ‘Daarnaast hebben we ook een animatie waarin de werking van het vliegtuig wordt uitgelegd. Verder hebben we bijdragen van mensen die met de F-16 werken of gewerkt hebben, en we laten zien waar de F-16 voor gebruikt is in de afgelopen vijftig jaar. Die inzet begint tijdens de koude oorlog, maar is sinds 1992 enorm veranderd, omdat we toen veel meer deelnamen aan vredesmissies. Op dit moment heeft de inzet weer veel meer een defensief karakter vanwege de dreiging van Rusland. Het betekent wel dat de F-16 sinds 1979 pauzeloos is ingezet. We hebben voor de expositie gekozen om aandacht
te besteden aan een aantal grote uitzendingen waar de F-16 een rol in heeft gespeeld, maar we kijken ook naar de klassieke taak van luchtverdediging.’ Erg trots is Staarman op de experience waarbij de bezoeker met een F-16 kan meevliegen. ‘We hebben een filmdoek van veertig meter dat staat opgesteld in een cirkel van 270 graden. Daarop projecteren we een vlucht door de grand canyon in Arizona. Zo kan de bezoeker echt de vlucht in een F-16 beleven, die ervaring komt echt heel dicht bij de werkelijkheid.’ De film is speciaal voor deze expositie gemaakt met behulp van de luchtmacht, daarnaast heeft Staarman veel geleend van Nederlandse traditiekamers, de KLU, ‘maar daarnaast hebben we ook goed rondgekeken in ons eigen archief. We laten mensen hun verhaal vertellen, en we hebben diverse voorwerpen die te maken hebben met de F-16, zoals een vliegershelm, en de mascotte van het 322e squadron, Polly de papegaai.’ Hoe compleet de expositie ook is, er blijven altijd wel wensen, erkent Staarman. ‘Je hebt te maken met
strategische goederen, dus je kunt niet zomaar alles laten zien. We hadden graag een mooie opengewerkte romp willen laten zien, maar dat gaf toch te veel prijs. Dat hebben we nu opgelost met de animatiefilm – die wordt net zo aardig gevonden. En we hadden
graag de allereerste F-16 willen laten zien, nummer J259 met de bijnaam ‘Jewel’. Die staat nu in Leeuwarden. Tot slot hadden we graag de windtunnelmodellen uit de VS willen laten zien. Helaas kregen we weinig participatie van Lockheed Martin. Wel jammer hoor! Aan de andere kant: de expositie zit aardig vol, we hebben eigenlijk geen ruimte voor nog meer.’
Hoe is de respons op de expositie?
‘Heel goed, boven verwachting zelfs. We weten niet wie er allemaal speciaal voor deze expositie naar het NMM is gekomen, maar we weten wel dat we in vergelijking met een aantal jaren terug veel meer bezoekers registreren. Zeker in een vakantieperiode met slecht weer is het hier erg druk. Maar niet alleen de aantallen zijn bemoedigend, de waardering voor de kwaliteit van de expositie is ook erg groot. Vooral vliegtuigspotters zijn altijd ontzettend kritisch, en zelfs die vinden het prima!’
Dit bericht verscheen eerder in de Militaire Courant van oktober 2023.
De Militaire Courant is mede mogelijk gemaakt door Noventas verzekeringen.