De afgelopen jaren woekert de discussie over de herinvoering van de (maatschappelijke) dienstplicht in Nederland. De meningen lopen in ons land sterk uiteen, maar toch is de militaire en maatschappelijke dienstplicht in andere landen een normale zaak. Hoe gaat het er in die landen aan toe? Tijd om eens een kijkje te nemen in Zwitserland en Noorwegen.
Door Kim van Driessen
De Zwitserse dienstplicht is zeer traditioneel, mede door het feit dat deze een centrale rol speelt in de Zwitserse democratie. Het recht om te stemmen hangt samen met de verplichting van de militaire dienstplicht. Als je de dienstplicht weigert, ben je verplicht om tot je dertigste levensjaar extra belasting te betalen. Er is de optie tot maatschappelijke dienstplicht als je om ethische redenen geen wapen wilt vuren, maar dit wordt sterk ontmoedigd door diverse maatregelen, zoals de beperkte diversiteit aan functies. Opmerkelijk is dat de militaire dienstplicht in Zwitserland enkel geldt voor mannen. Aangezien de militaire dienstplicht het grootste wervingsprogramma is van het Zwitserse leger (maar liefst 95% van alle Zwitserse militairen zijn doorgegroeid vanuit hun dienstplicht), zorgt dit voor een tekort aan vrouwen in het leger. Dit wordt door velen gezien als een groot nadeel van deze traditionele militaire dienstplicht.
Noorwegen heeft een minder traditionele vorm van militaire dienstplicht. Alle achttienjarige mannen en vrouwen zijn dienstplichtig, maar slechts een klein deel wordt opgeroepen. Op basis van een test wordt besloten wie het meest gekwalificeerd is. Hoeveel mensen dat zijn, verschilt per jaar; dit aantal wordt gebaseerd op hoeveel mensen het leger dat jaar nodig heeft. Dit systeem blijkt een positief effect te hebben op de jongeren. Militaire dienstplicht wordt gezien als iets exclusiefs; enkel de beste mogen deelnemen. Hierdoor worden de meest gemotiveerde mensen geselecteerd voor de dienstplicht. Als je niet wordt geselecteerd voor de militaire dienstplicht, dan is er nog een kans dat je wordt uitgekozen voor de maatschappelijke dienstplicht, maar ook hier vindt een selectie plaats.
Een interessant verschil dus. Een traditionele opvatting van dienstplicht waarbij enkel mannen verplicht zijn deel te nemen, tegenover een selectieve dienstplicht die enkel verplicht is voor gemotiveerde jongeren. Het is nog maar de vraag of er in Nederland ooit een (militaire of maatschappelijke) dienstplicht komt, maar mocht het zo ver komen, dan zijn er verschillende landen waarvan wij kunnen leren.
Afbeelding: Mediacentrum Defensie