De Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek, beter bekend als TNO, werd opgericht in 1932. Deze onafhankelijke organisatie werkt in opdracht van de overheid, met als missie om ‘het welzijn van de samenleving duurzaam te versterken’. Dat klinkt groots en meeslepend, maar veel van de dingen die TNO doet zijn heel concreet. Naast onderzoek voor gezondheid en logistiek werkt TNO inmiddels ook al zeventig jaar samen met Defensie.
De Militaire Courant ging op bezoek bij de vestiging van TNO in Soesterberg, waar onderzoek voor Defensie wordt verricht. Meteen bij binnenkomt is het duidelijk: we hebben hier te maken met een hoogwaardige kennisorganisatie. In de ontvangsthal worden futuristische producten getoond waarvan je als buitenstaander niet eens wist dat daaraan gewerkt wordt. En ook bij de ontvangst door de mensen van TNO wordt al snel duidelijk dat talent en intelligentie hier niet onder stoelen of banken wordt gestoken.
We maken kennis met Prof. dr. Adelbert Bronkhorst, die onder meer onderzoek doet naar Man-Machine teaming, en met Thijs van Engelen, die het TNO traineeship volgt.
Thijs, kun jij iets vertellen over hoe je bij TNO terecht bent gekomen?
‘Ik werk hier sinds een jaar, daarvoor heb ik Econometrie gestudeerd. Tijdens mijn Master richtte ik me op de financiële wereld, maar ik merkte dat ik daarbij iets miste. Ik vond het inhoudelijk wel interessant, maar ik dacht steeds: waar doe ik het voor, wat kan ik hieraan toevoegen? Het werk in de bankwereld stimuleerde me niet. Toen ben ik op zoek gegaan naar iets wat ik maatschappelijk relevanter vond. Ik ben ook geïnteresseerd in geopolitieke ontwikkelingen, en zo ben ik dus bij TNO uitgekomen. Ik kende de organisatie van het nieuws en ben me gaan verdiepen in wat zij jonge mensen te bieden hebben. Vervolgens heb ik gesolliciteerd bij het TNO traineeship, waarmee ik vorig jaar september ben gestart.
‘Het gave aan dit werk vind ik dat ik mijn econometrische kennis kan gebruiken bij zo’n grote onderzoeksinstelling als TNO. Tijdens het traineeship kom je op drie verschillende afdelingen te werken. Ik heb gewerkt aan logistieke vraagstukken en aan defensieonderwerpen. Ik werk nu bij de afdeling “Military operations”. Hier wordt de verbinding gelegd tussen allerlei verschillende onderzoeken die binnen TNO worden gedaan, zoals sonar, logistiek en samenwerking tussen mens en machines.’
Kun je hier een concreet voorbeeld van geven?
‘We zijn bij TNO bezig met 3D-printing voor onder andere Defensie. Een aantal collega’s hebben zich helemaal verdiept in de technische details daarvan. Maar voor een operationele inzet bij Defensie komen er ook een hoop andere dingen bij kijken, zoals voorraadbeheer en transportstromen. Dat is iets waar ik me mee bezig houd. Op die manier kan de afdeling ‘Military operations’ een hele belangrijke rol spelen. Voor 3D-printing moet het logistieke proces flink worden aangepast, en daar lever ik een bijdrage aan.’
Hoe bevalt het nu bij TNO?
‘Ik ben heel blij met mijn keuze. Ik kan met trots over mijn werk praten met vrienden. Nou ja, ik kan natuurlijk niet alles vertellen in verband met de veiligheid. We zijn met hele relevante dingen bezig, zeker als je bedenkt dat de spanningen in de wereld toenemen. Via het traineeship van TNO kom ik in contact met mensen met verschillende expertises, dat is heel inspirerend.’
Professor Bronkhorst, in opdracht van Defensie doet TNO onder meer onderzoek naar Man-Machine teaming. Kunt u uitleggen wat dat inhoudt?
‘Er zijn steeds meer toepassingen denkbaar waarbij mens en machine samenwerken. Een bekend voorbeeld hiervan is het autonoom rijden van auto’s. Maar ook bij de krijgsmacht zijn er veel verschillende toepassingen mogelijk. In opdracht van Defensie heeft TNO recentelijk een voorstel gemaakt van onderwerpen en ontwikkelingen die in de toekomst relevant zullen zijn, een zogenaamde roadmap.
‘Hierbij besteden we ook veel aandacht aan de randvoorwaarden waar de samenwerking tussen mens en machine aan moet voldoen. Ik denk hierbij aan de betrouwbaarheid van systemen, doen ze echt wat wij als mens willen dat ze doen? En het is ook belangrijk dat een systeem uit kan leggen waarom bepaalde dingen gedaan worden. Essentieel hierbij is dat de mens altijd een “betekenisvolle” controle blijft houden. Er zijn verschillende toepassingen denkbaar, bijvoorbeeld in de logistiek, medische zorg en op het slagveld.’
Een voorbeeld Man-Machine teaming: verbeterde communicatie tussen militair en artificieel systeem
Slimme artificiële systemen, ook wel Non-human Intelligent Collaborators (NICs) genoemd, zijn inmiddels niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Ze zullen steeds nadrukkelijker met mensen gaan samenwerken, ook binnen de context van Defensie. Maar hoe verloopt de samenwerking met deze systemen en hoe kan de communicatie worden geoptimaliseerd? In het BIHUNT onderzoeksprogramma (Behavioural Impact of Human Non-human Intelligent Collaborator teaming) dat TNO voor het Ministerie van Defensie uitvoert, staat de samenwerking tussen militairen en NICs centraal, en dan met name de sociaalpsychologische impact daarvan op de militairen. Wanneer een NIC aan een militaire eenheid wordt toegevoegd, is het van belang om te weten welk effect dat heeft op bijvoorbeeld de teamcohesie en welke eigenschappen van een NIC daarop een positieve of negatieve invloed hebben. De robot moet blijven leren, maar hoe communiceert het systeem vervolgens aan zijn team wat het heeft geleerd?
Er loopt momenteel een evaluatie waarbij TNO samen met Defensie in een virtuele omgeving uitzoekt hoe er met enkele van bovengenoemde kwesties het beste kan worden omgegaan.
Kijk voor meer informatie op http://www.tno.nl/defensie.
Dit artikel verscheen eerder in de Militaire Courant editie september 2019.