Het adaptatievermogen van de Detmerskazerne

De Detmerskazerne is een voormalig militaire kazerne en staat in Eefde, thans onderdeel van de gemeente Lochem in Gelderland. Hoewel op dit moment slechts het poortgebouw nog staat, roept deze plek, met haar bewogen geschiedenis, bij veel mensen diepe herinneringen op. In de Tweede Wereldoorlog een roemruchte plek, waarna deze kazerne alom bekend en geliefd is geworden.

Door Judith Wentink

Een Boostkazerne
De kazerne is een zogenaamde Boostkazerne of grensbataljonkazerne. Dit is een type kazerne, ontworpen in de jaren ’30 en gebouwd in de jaren 1938-1939, als gevolg van de oorlogsdreiging en de uitgebreide dienstplicht (van 5,5 maanden naar 11 maanden). Door de naburige ontwikkelingen zijn deze kazernes overwegend aan de oost-zuidgrens van Nederland gebouwd.

De opdracht van de minister van Oorlog was om twaalf moderne gestandaardiseerde kazernes te bouwen met een vaste indeling en standaard uitstraling. Bestaande uit het poortgebouw en in een symmetrische U-vorm drie legeringsgebouwen en het ketelhuis. In het poortgebouw is onder andere ruimte voor de verschillende kantines naar gelang de rang van de militair, sportzaal, stafbureau en celruimte. Stijlkenmerken van de Amsterdamse en Delftse School moesten zorgen voor eenvoud en harmonie in de uitstraling.
In de praktijk zijn er geen twee gelijkende kazernes gebouwd. Afwijkingen zaten in grootte, vorm (als het bouwterrein het ontwerp niet toeliet), uitbouwtjes en lengtes van poortgebouw en vleugels. Ook werden de ontwerpen aangepast aan de plaatselijke traditionele bouw waardoor kleurverschil in stenen, voeg en dakpannen optrad.

Aan wie bood de Detmers onderdak?
Ook de Detmers is in de voordagen van de Tweede Wereldoorlog gebouwd. Het zal dus niemand verbazen dat de eerste bewoners van deze kazerne de Duitsers zijn geweest, namelijk een opleiding van het Nationalsozialistische Kraftfahrkorps (NSKK).
Eefde is in de oorlog relatief zwaar gebombardeerd. Dit heeft te maken gehad met het spoor dat door dit dorp loopt, alsmede met het sluisgebouw in het Twentekanaal, die aan de rand van het dorp ligt. Toch heeft allicht de ligging van deze kazerne en zijn toenmalige bewoners er ook iets mee te maken. En de aanwezige V1 lanceerplaatsen moeten we ook niet vergeten (die zullen de gealieerden ook een doorn in het oog geweest zijn).
Gedurende de bevrijding hadden de Canadezen intrek genomen. Al vrij snel werd het een opvangcentrum voor burgers die met de vijand geheuld zouden hebben. Maar Nederland moest verder en zou opbouwen. Dus ook deze mannen en vrouwen verlieten het gebouw en er kwam een opleidingscompagnie van Aan- en Afvoertroepen. Deze oorlogsvrijwilligers, en later ook de dienstplichtigen, werden hier opgeleid als chauffeur om vervolgens op uitzending naar Nederlands-Indië te vertrekken.

De regenpijp
Vanaf dat moment hebben er tal van militaire onderdelen op deze kazerne gezeten. Militairen die in hechtenis zaten hebben op de luchtplaats een regenpijp ingekerft met hun registratienummer en hoeveel dagen ze vast moesten zitten. Ze krasten zelfs hun straf erbij. De vergrijpen waren zeer divers van licht tot zwaar.

• 

• 

Een meer verzorgend karakter
De luchtartillerie heeft er kort intrede gehad waarna 105 Intendance Herstel-en Depotcompagnie de boel overnam en er een meer verzorgend karakter aan gaf. Er zaten onder meer een schoenmakerij, kleermakerij en een typemachinewerkplaats. De schoenmakerij werd een begrip omdat elke militair die aanpassing aan zijn schoeisel behoefte, naar Eefde ging. Elke dinsdag stond de binnenplaats afgeladen vol met vrachtwagens omdat ze ook fungeerde als magazijn en ook nog eens alle retouren er werden afgeleverd. Er was zelfs een plek voor een snijzaal van poetslappen. Velen hebben ook nog herinnering aan de gasmaskerwerkplaats die er vanaf 1973 zat.
In 1979 is er een klein relletje ontstaan. De wacht van de kazerne is overvallen en in haar eigen cellen opgesloten door een voormalig dienstplichtige, die nota bene op deze kazerne gestationeerd is geweest. Maar daarna werd het snel rustiger op de Detmers. Door het vormen van garnizoenen kwam er een einde aan kazernecommando’s, waardoor er geen legeronderdeel meer op de kazerne zat. De keuken was hierdoor niet meer nodig en werd in 1996 gesloten. Er bleven nog zo’n dertig medewerkers over.
Eén jaar daarna, werd de kazerne toch weer gemoderniseerd om onderdak te bieden aan de marechaussee. Door een tijdelijke komst van de Natres (nationale reserve) heeft de kazerne in zijn nadagen nog weer even helemaal vol gezeten. Maar toen de dienstplicht werd afgeschaft en de kazerne in Apeldoorn weer ruimte kreeg voor de marechaussee werd de sluiting van de Detmerskazerne op 31 augustus 2012 definitief. Drie jaar later zou een deel gesloopt worden. Vandaag de dag herinnert ons het prominente poortgebouw nog aan wat eens een drukbezochte en welbekende kazerne was.

Het veteranenontmoetingscentrum
In een deel van dit poortgebouw zit nu de Stichting Veteranenontmoetingscentrum Detmerskazerne. Het is een ontmoetingscentrum dat opgericht is door het veteranen-echtpaar Esther en Serge van Dijk. Beiden zijn ze uitgezonden geweest naar Bosnië. Vijf jaar geleden ontstond de mogelijkheid een ontmoetingscentrum te starten. Serge en Esther hebben een woonkamer gecreëerd in de voormalige officiersmess, zodat veteranen hun verhaal kunnen delen of herinneringen kunnen ophalen. Ze wilden ook een zekere laagdrempeligheid behouden om thuisfronters en oud militairen zich ook welkom te laten voelen. Een kop koffie is er voor iedereen die een praatje wil maken en meer wil weten van de militaire historie van de kazerne of de omgeving.

Militair museum in de voormalige kazerne
In deze voormalige mess bevindt zich ook een militair museum, dat zich voornamelijk richt op de geschiedenis van deze kazerne. Zo liggen er bodemvondsten van een V1 en andere stukken van het WO2-verleden. Maar het hangt en ligt er ook vol met attributen en uniformen van alle Nederlandse uitzendingen. In de ene hoek kun je rustig in een fauteuil genieten van alle voorwerpen die je ziet en aan de stamtafel tref je een vrijwilliger die je alles kan vertellen over een uitzending, of over een oud stoffig blik bonen en lege flessen wijn dienstdoende als kaarsenstandaard die door militairen die op zolder een feestje hielden achtergelaten is.
Het ontmoetingscentrum is veelzijdig en biedt ook een fietstocht aan langs alle militaire plekken in de omgeving. Zo kom je onderweg een voormalige V1 lanceerbaan tegen, een onderduikershol en zelfs een uitkijkpost in een oude eik die vroeger over de IJssel heen keek. De stalen traptreden zijn nog zichtbaar.
Kortom een uniekere plek had het ontmoetingscentrum zich niet kunnen wensen. Deze voormalige mess ademt uit al haar bakstenen en houten balken de Detmershistorie. De sfeer pakt je op het moment dat je onder het Poortgebouw doorrijdt. Het voormalig exercitieterrein ligt dan aan je voeten en wordt omringd door de armen van de vleugels waarin voorheen het gymnastieklokaal en een aantal werkplaatsen zaten.

Vandaag de dag zitten er unieke bedrijven in gevestigd zoals de enige Legotheek van Nederland. Zo blijft de kazerne nog altijd een begrip in de wijde omgeving.

Bezoek het Veteranenontmoetingscentrum Detmerskazerne
Wees vooral welkom en snuif deze rijke historie op! Open op dinsdag-, woendag- en vrijdagavond van 19:00 – 23:00 uur en zaterdag van 12:00 – 17:00 uur.
www.detmerskazerne.com info@detmerskazerne.com

Grote kans dat je mij ook treft omdat ik één van de vrijwilligers ben op dit ontmoetingscentrum.

Het doel is om i.s.m. Judith alle 24 VOC’s (veteranenontmoetingscentra) in kaart te brengen op de site van de Militaire Courant. De ervaringen leest u vanzelf op deze site.